Cây xà cừ (sọ khỉ)

Cây Xà cừ – Cây lấy gỗ dạng quý hiếm

Xà cừ hay còn gọi là cây quả gỗ, sọ khỉ, có tên tiếng anh là Nacre Tree. Tên khoa học là Khaya senegalensis, thuộc họ Xoan. Loài cây này có nguồn gốc từ Sudan Châu Phi, sau này được trồng rộng khắp thế giới, nhiều nhất ở Berlin Đức.

Xà cừ là cây trồng phổ biến ở Việt Nam

Tại Việt Nam, cây xà cừ được dùng làm cây cảnh. Do có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất, nên cây được trồng phổ biến từ Bắc vào Nam. Dễ dàng thấy hàng cây xà cừ trăm năm tuổi ở ven đường phố, trường học, công viên, đình làng… hay ở trong vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên.

Đặc điểm cây xà cừ

Là loài cây thân gỗ, dáng thẳng đứng, đường kính khoảng 1 – 2m, chiều cao chừng 20 đến 50m, thân có lớp vỏ màu xám đen, sần sùi. Cây là loại nhiều cành, nhánh, tán lá rộng nên được dùng làm tạo mỹ quan, che bóng mát. Rễ cây dạng rễ cọc, chắc khỏe và đâm sâu.

Lá và hoa cây xà cừ

Tác dụng của cây xà cừ

Tác dụng đối với sức khoẻ

• Các bệnh viêm, đau, sưng: Người xưa dùng lá non của xà cừ để trị viêm, đau sưng rất hiệu quả. Dùng 1 nắm lá non xà cừ, rửa sạch, giã nhuyễn và ngâm với rượu, rồi đắp lên vùng bị đau sưng, viêm trong 1 tuần sẽ hết.
• Trị bệnh ho: Vỏ cây màu vàng dùng để trị ho, sau khi rửa sạch để ráo mang đi ngâm với quất và mật ong trong 3 – 4 ngày rồi uống.
• Chữa bệnh ghẻ: Vỏ sau khi sơ chế sạch sẽ mang đun với nước tới khi sôi thì để nguội. Dùng để tắm rất hiệu quả, giảm tình trạng ghẻ và ngứa hữu hiệu nhưng vào dựa vào độ tuổi, bệnh tình mà dùng lượng vỏ cây hợp lý.
• Chữa bệnh sốt và đau dạ dày: Hoa xà cừ đem đi sắc với nước, uống 2 lần/ngày sau mỗi bữa ăn sẽ giúp trị sốt và đau dạ dày rất tốt.

Tác dụng làm đẹp

Do có bộ rễ lớn, chắc chắn nên cây chống được gió bão, giữ đất, chống xói mòn rất tốt. Cây còn có tán lá rộng, khả năng thanh lọc bụi bẩn, không khí nên được trồng để tạo không gian xanh, làm đẹp cảnh quan.

Do đó, cây được trồng nhiều ven đường, công viên,… Lưu ý: cây sẽ bị giới hạn đường kính không quá 400mm và tỉa cành vào trước mùa mưa để tránh gây tai nạn khi cây đổ, gãy cành.

Gỗ cây xà cừ từ lâu đã nổi tiếng và có giá khá cao. Gỗ xà cừ đỏ, đẹp, chịu lực rất tốt, dễ uốn nắn nên được dùng để làm nhiều vật dụng gỗ, trang trí nội thất,… Đặc biệt, gỗ không có mùi, chống mốc tốt, các thớ gỗ rất đẹp tạo nét quý phái, sang trọng nên được nhiều người ưa thích.

Nguyên liệu làm món ăn, đồ uống

Ít ai biết được hạt, quả cây xà cừ có thể được dùng để ép thành dầu ăn. Thành phần trong dầu xà cừ chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe con người.

Quả cây xà cừ có nhiều công dụng

Cách trồng và chăm sóc cây xà cừ

Bước 1: Chọn hạt giống

Đầu tiên, chọn hạt giống khỏe mạnh, không sâu bệnh. Nên chọn những cây có 18 tuổi trở lên thì cho ra cây giống mới chất lượng. Thời điểm trồng cây vào mùa mưa là tốt nhất.

Nếu trồng cây với quy mô lớn thì mật độ và khoảng cách thích hợp nhất khoảng 626 cây/ ha. Giữa các cây thì 4 tới 5 mét, giữa các hàng 3 – 3,5m để cây có không gian phát triển.

Đất nên lựa loại dễ thoát nước, tơi xốp, hố đào có độ sâu và chiều rộng thích hợp khoảng 50x50x50cm. Tốt nhất đào 10 ngày trước khi trồng, bón ít phân NPK.

Bước 2: Trồng cây xà cừ

Ngâm hạt giống trong nước ấm khoảng 1 tiếng với rồi vớt ra, cho vào một miếng vải mỏng, đặt thoáng khí để ươm hạt. Sau đó, tưới ít nước để giữ độ ẩm cho hạt, khi hạt nảy mầm thì mang hạt đi trồng.

Khi hạt nảy mầm khoảng 1 tuần thì cho vào bầu đất có chứa phân hữu cơ, phân chuồng, đất và phân lân. Nhớ đâm lỗ thoáng nước dưới đáy bầu đất.

Cây xà cừ khi sinh trưởng khoảng 40 – 50cm mang ra trồng vị trí chuẩn bị từ trước. Tháo túi bầu ra, cắt bớt rễ thừa và đặt cây vào hố, lấp đất lại. Nén chặt đứng để cố định gốc rồi tưới ít nước cho cây, tránh tưới đẫm vì sẽ làm úng gốc.

Cây xà cừ giống tại vườn ươm Quyền Mai

Cách chăm sóc cây xà cừ

• Khi cây còn nhỏ tưới cây mỗi ngày 2 lần, sau khi cây đã lớn giảm xuống 1 lần/ngày.
• Làm sạch cỏ dại, tém đất quanh gốc với đường kính 0,8 – 1m. Tỉa nhánh cây để cây từ mặt đất đến ⅓ hay 1/2 thân cây, có điều kiện sinh trưởng.
• Khi cây con giai đoạn đầu nên làm sạch cỏ thường xuyên để tránh sâu bệnh. Khi cây lớn nếu phát hiện có sâu thì lập tức phun thuốc chuyên dụng để tránh lây lan.

Lưu ý khi trồng và chăm sóc

• Nếu bà con mua cây giống về trồng thì nên chọn cây giống thân thẳng, ngọn lá không dập và không có dấu hiệu lạ.
• Đất trồng xà cừ tốt là chọn nơi có độ pH ở khoảng mức 6 để cây sinh trưởng tốt.