Cây phi lao

Cây phi lao được biết đến là loại cây trồng vô cùng phổ biến ở khu vực rừng phòng hộ ven biển nước ta bởi đặc tính dễ sống và chịu được điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên. Ngày nay, phi lao trở thành loại cây cảnh, cây công trình rất được ưa chuộng.

Loại cây giống phi lao được trồng để tạo cảnh quan khuôn viên sân vườn. Ngoài ra còn tạo cảnh quan công viên, đô thị, đường phố. Chúng còn là cây trồng vành đai phòng hộ, chắn gió, giữ cát ven biển, bảo vệ môi trường sinh thái.

• Tên khoa học: Casuarina equisetifolia
• Thuộc họ thực vật: Casuarinaceae (họ Phi Lao)
• Tên gọi khác: Dương, Dương liễu, Xi lau
• Xuất xứ: Cây có nguồn gốc từ đất nước Australia và một số đảo thuộc khu vực phía tây Thái Bình Dương. Lần đầu tiên vào năm 1896, người Pháp đã đem trồng Phi lao tại Việt Nam và phát triển cho tới ngày nay.
• Tại Việt Nam: cây Phi Lao đã trở thành một trong những loài cây gỗ vô cùng quen thuộc ở nước ta. Đa số các tỉnh thành đều trồng phi lao trên các bãi ven biển, trong đó tập trung nhiều nhất là khu vực duyên hải miền trung như Quảng Ngãi, Quảng Nam, Phú Yên, Khánh Hoà,…

Đặc điểm của cây phi lao

Những đặc điểm nổi bật về hình thái và sinh trưởng là yếu tố quan trọng giúp phi lao có khả năng chống chịu điều kiện khắc nghiệt của tự nhiên cũng là cơ sở để chúng ta có thể trồng, chăm sóc và khai thác tốt giá trị của loại cây này.

Đặc điểm hình thái

Thân cây: là cây thân gỗ, cây trưởng thành có chiều cao trung bình khoảng 10 đến 20m. Vỏ cây có màu nâu nhạt, thịt bên trong màu nâu hồng. Vỏ cây khi già sẽ bong thành các mảng khá lớn.

Cành: có nét tương đồng với cây thông cành màu xanh lá, được chia thành nhiều đốt và đặc biệt có khả năng quang hợp như lá cây

Lá cây: Lá có xu hướng tiêu giảm thành những vảy nhỏ, màu xanh đậm, chuyển sang màu đỏ vào những tháng mùa thu.

Hoa: hoa đơn tính, cụm hoa đực mọc vòng ở đầu cành còn cụm hoa cái mọc thành cụm ở giữa sát thân cành.

Quả: Quả kép có hình bầu dục, khi chín hóa gỗ và tự rụng hạt phát tán ra ngoài.

Đặc điểm sinh trưởng

Phi lao sinh trưởng phát triển tốt nhất trong điều kiện đất cát pha. Nhiệt độ thích hợp trung bình 24 – 27 độ C và lượng mưa 700 – 2000mm, thích hợp nhất ở độ pH trung tính 6,5– 7.

Với khả năng chịu được mặn, khô và gió, nó có thể sống được trên vùng đất cát nghèo dinh dưỡng, thành phần cơ giới nhẹ và Ph thấp tới 5,5.

Phi lao có hệ rễ phát triển, có khả năng cố định đạm, rễ cọc có thể ăn sâu tới 2m. Cây 1 năm tuổi đạt chiều cao 3m, cây 10 năm tuổi cao tới 15 – 25m. Sau 25 tuổi cây sẽ ngừng sinh trưởng và 40 – 50 năm cây sẽ trở nên già cỗi.

Ứng dụng của cây phi lao trong cuộc sống

• Phòng hộ, chắn cát ven biển

Cây phi lao lớn rất nhanh, nhiều cành lá, bộ rễ ăn sâu nên có thể chịu được gió bão mạnh cấp 10. Đặc biệt, trên thân cây chịu được cát, va đập và có nhiều rễ bất định, trong trường hợp bị cát vùi, phi lao sẽ ra rễ phụ ở vị trí ngang với mặt đất để duy trì sự sống cho cây.

Ở khu vực ven biển, những hàng phi lao được trồng làm hàng rào chắn, rừng phòng hộ, hạn chế ảnh hưởng của gió bão, cát bay. Với những vùng đất có nguy cơ bị sa mạc hóa, phi lao được trồng để cải tạo, trả lại sự phì nhiêu cho đất.

• Công trình cảnh quan

Hiện nay, phi lao được sử dụng làm cây công trình cảnh quantô điểm hệ thống đường phố, công viên, khu đô thị, nhà máy, xí nghiệp,… Bên cạnh việc mang lại sự đa dạng các loại cây trồng, đây còn là điểm nhấn, nét mới lạ, độc đáo trong quần thể, không gian xanh.

Ở rất nhiều khu vực vui chơi, du lịch ven biển như Nha Trang, Quy Nhơn, Phú Quốc,… những hàng cây phi lao xanh rì rào luôn để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng khách thăm quan.

• Phi lao cảnh, bon sai

Ngoài làm cảnh thông thường, phi lao còn được tạo dáng bonsai rất đẹp, độc lạ, được giới chơi cây săn lùng, yêu thích, có giá trị kinh tế cao

• Làm cây lấy gỗ, dược liệu

Rừng phòng hộ ven biển ở vùng đồng bằng Bắc Bộ và duyên hải Miền Trung hiện nay có rất nhiều dự án trồng phi lao vừa để chắn gió. Vừa để lấy gỗ nguyên liệu phục vụ các ngành công nghiệp chế biến gỗ, làm giấy. Gỗ Phi Lao rắn, nặng, có thể được sử dụng phục vụ ngành xây dựng, thủ công mỹ nghệ và làm củi,…

Theo một số tài liệu nghiên cứu, các bộ phận của cây phi lao mang lại nhiều lợi ích trong lĩnh vực dược liệu. Một số bộ phận của cây như vỏ, lá, rễ, quả được dùng làm thuốc hỗ trợ đi ngoài, kiết lỵ, giúp lợi tiểu và điều trị một số bệnh ngoài da,…

Ý nghĩa cây phi lao

Theo phong thủy, Phi Lao phù hợp với những người có mệnh Mộc. Những người mệnh này vốn ôn hòa, điềm tĩnh tương sinh với màu xanh lá cây giúp cân bằng hòa hợp và mang lại nhiều vượng khí, tài lộc.

Hình ảnh cây phi lao xanh tốt, vững vàng trước bão giông mang ý nghĩa biểu tượng cho sự kiên cường đương đầu với khó khăn thử thách trong cuộc sống.

Nhiều người đặt câu hỏi có nên trồng cây phi lao trước nhà hay không bởi có dự định trồng làm cây cảnh, cây trang trí, tạo bóng mát cho không gian sống của mình. Câu trả lời là không nên bởi tiếng lá cây cọ vào nhau xào xạc theo tương truyền là loại cây dễ dẫn dụ mã quỷ vào nhà, cản dương khí, mang đến những điều không tốt lành.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc

Với bất kỳ loại cây nào, cũng nên chọn trồng vào những ngày thời tiết mát mẻ, dễ chịu. Trồng cây vào ngày nắng gắt hoặc mưa rào đều gây bất lợi cho quá trình trồng và ảnh hưởng tới sức sống của cây.

• Đào hố: Tiến hành đào hố với kích thước khoảng 30x30x30cm hoặc 40x40x40cm. Ở khu vực đồng bằng có thể trồng với mật độ trung bình 3.300cây/ha, ở vùng cát ven biển trồng dày hơn, trung bình 5.000cây/ha. Bón lót 5 – 7kg phân chuồng hoai mục hoặc 50g phân hữu cơ vi sinh cho 1 gốc.
• Trồng cây: Lấp đất tới ⅓ thân cây và nén chặt quanh gốc. Cắm cọc tre nhỏ để cố định cây và tưới đẫm nước ngay sau khi trồng.
• Chăm sóc: Sau khi trồng cần tiến hành làm cỏ, xới xáo định kỳ, bón phân 1 năm 2 lần, đối với vùng đồng bằng thực hiện trong 2 năm và vùng đất cát ven biển cần đến 3 năm đầu.
• Sâu bệnh hại: Thường xuyên theo dõi để phát hiện sớm sâu bệnh hại trên cây và phun thuốc để tránh làm ảnh hưởng tới sức sống của cây cũng như lây lan diện rộng.

Hướng dẫn kỹ thuật trồng cây phi lao công trình

Cây phi lao được biết đến là loại cây khá dễ trồng, dễ chăm sóc. Tuy nhiên để giúp cây sinh trưởng khỏe mạnh, đẹp và phát triển đồng đều, cần chú ý những kỹ thuật cơ bản sau đây.

• Đào hố

Căn cứ vào kích thước của bầu phi lao, chúng ta tiến hành đào hố với kích thước cách rộng hơn 20-30 cm tính từ mép bầu. Ngoài ra cần sử dụng 8 – 15kg phân chuồng hoai mục cho mỗi hố hoặc thay thế bằng 1 – 2kg phân hữu cơ vi sinh.

• Đất trồng

Khi trồng cây, cần sử dụng đất tơi xốp, có khả năng thoát nước tốt. Có thể rải vôi bột vào hố để cân bằng độ pH của đất và tiêu diệt mầm bệnh.

• Chống cố định cây

Sau khi trồng tiến hành cố định cây để chống ngã đổ và tạo điều kiện để cây sớm ổn định bộ rễ. Với cây kích thước nhỏ có thể sử dụng cọc tre cắm bên cạnh. Kích thước lớn thường dùng chống sắt theo dạng chữ A để tạo giá đỡ cho cây.

Chăm sóc cây phi lao sau khi trồng

Chăm sóc phi lao sau trồng khá đơn giản, không đòi hỏi nhiều thời gian công sức. Bởi vì loài cây này có sức sống khỏe, có khả năng chịu được điều kiện khắc nghiệt tốt.

Nước tưới

Cần duy trì độ ẩm thường xuyên, khi mới trồng có thể tưới 1 lần/ ngày. Cây phát triển ổn định thì giảm số lần tưới còn 2 – 3 ngày/ lần. Tưới vào sáng sớm hoặc chiều tối. Lúc này bộ rễ còn yếu, có thể tưới lên cả lá và thân cây để làm mát, giúp cây tươi tỉnh. Cây phi lao mới trồng vào mùa nắng nên quấn thân bằng bao tải giúp làm mát thân cây. Hạn chế thoát hơi nước và tránh bị cháy vỏ do quá nóng.

Cung cấp dinh dưỡng

Sau khi trồng 4 tháng, bộ rễ đã bước vào giai đoạn ổn định và phát triển có thể tiến hành bón phân cho cây. Cần bón định kỳ 6 tháng 1 lần 200 – 300g NPK, 8 – 15kg phân chuồng hoai mục tùy độ lớn và tình trạng phát triển của cây.

Phòng trừ sâu bệnh

Cây Phi lao sống khỏe và có sức chống chịu tốt. Tuy nhiên có thể ít bị ảnh hưởng của một số loại sâu bệnh hại phổ biến như rệp bông, sâu đục thân mình đỏ,… Cần theo dõi, thăm vườn thường xuyên để phát hiện kịp thời sâu bệnh hại. Từ đó hạn chế ảnh hưởng, lây lan ra khắp cây và cây khác.

• Rệp bông gây hại

Rệp bông thường xuất hiện vào thời kỳ cây ra lá, ra đọt, ra bông và trái non. Trong trường hợp phát hiện rệp bông có thể dùng vòi nước xịt thẳng vào thân cành nơi rệp trú ngụ để rửa trôi chúng.

Nếu dùng thuốc, có thể sử dụng Supracide 40EC/ND; Suprathion 40EC, Applaud 10WP hoặc dầu khoáng DC – Tron Plus 98,8EC,… phun theo nồng độ được hướng dẫn để đạt hiệu quả cao nhất.

• Sâu đục thân mình đỏ

Con ngài cái đẻ trứng thành ổ ở chồi non của cành phi lao. Nửa tháng sau đó nở thành sâu non, chúng sẽ phá hoại cành và đốt non. Sâu lột xác 6 lần, sau mỗi lần sẽ gây hại nặng hơn và tiến dần đến phá hoại gốc cây. Loại sâu này có thể phát hiện nhờ lượng phân và mùn gỗ chúng đùn ra ngoài.

Sử dụng thuốc Nitox 30EC. Nibas Bini 58, Bonus 40EC ở nồng độ thích hợp để phun cho cây.